گزارش اختصاصی آنیل‌پک از cop28 دبی

آینده‌ بی‌هوا

جهان باید در انتظار چه چیزی باشد؟

آسیه اسدپور، مدیر گروه مطالعات اقتصادی و آکادمی لیبل آنیل‌پک

تقریباً برای سه دهه، دولت‌های جهان تقریباً هر سال به منظور ایجاد یک واکنش جهانی به وضعیت اضطراری آب و هوا تشکیل جلسه می‌دهند؛ چرا که بر اساس کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی (UNFCCC) در سال ۱۹۹۲، هر کشوری متعهد به «پرهیز از تشدید تغییرات آب و هوایی خطرناک» و یافتن راه‌هایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان به شیوه‌ای عادلانه است. برهمین اساس، امسال نیز کنفرانس کاپ ۲۸ در «اکسپوسیتی» دوبی برگزار شد و شمار زیادی از سیاستمداران، سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی در این کنفرانس شرکت کردند تا ۱۳ روزِ پرخبر و پرحاشیه را در کنار هم رقم بزنند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با محورها و اولویت‌های این کنفرانس یعنی دغدغه‌های فعالان محیط‌زیست از آینده زمین و حتی دلواپسان کنار گذاشتن انرژی‌های فسیلی، مثل حامیان اوپک، تلاش کردیم با حضور فیزیکی در‌ «‌منطقه سبز» و مشاهدات آنلاینِ «‌منطقه آبی» کنفراس، نگاهی جامع به مهمترین اتفاقات این رویداد جهانی داشته باشیم.

گذارِ سبزمنطقه ممنوعه

نشست کنفرانس اعضاء کاپ در (UNFCCC)، امسال و در بیست و هشتمین دوره خود، عملاً جایی بود تا نمایندگان منتخب جهان بر سر راهکارهای مقابله با بحران‌های آب‌وهوایی، مانند محدود‌سازی افزایش دمای جهانی، کمک به جوامع آسیب‌پذیر برای سازگاری با اثرات تغییرات جوی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و ‌دستیابی به صفر خالص توافق کنند که همین‌گونه نیز شد. در منطقه آبی کنفرانس که حضور عموم در آن ممنوعیت داشت و صرفاً هیأت‌های حزبی زیست‌محیطی، سران کشورها در قالب وزراء و ناظران منتخب می‌توانستند شرکت کنند، با شعارهای «‌گذار از دهه حساس اقدامات اقلیمی» و «‌ذخیره‌سازی جهانی» توافق شد انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۳۰ ‌بیش از ۴۳ درصد کاهش یابد و با محدود‌کردن افزایش دما به ۱٫۵ درجه سانتیگراد تا پایان این قرن، از تأثیرات بدِ تغییرات آب و هوایی چون خشکسالی‌های مکرر و شدید، موج گرما و بارندگی‌های خسارت‌زا جلوگیری شود. از سویی دیگر، اجماع دیدگاهِ ۱۵۴ نفر از سران کشورها و دولت‌ها در منطقه آبی، بر این شد که جهت شناسایی راه‌حل‌های جهانی با هدف کنترل دما، آماده‌سازی کشورها برای مشارکت‌های تعیین‌شده و برنامه‌های ملی آب و هوا تا سال ۲۰۲۵، یک گذار هموارِ سبز ‌تعریف شود و اهداف توافق پاریس از پرتو آن تحقق یابد. همچنین طرفین در این منطقه‌ با بررسی توافق قبلی عملیاتی‌سازی فرآیند«صندوق خسارت و ترتیبات تأمین مالی» با ارزیابی اولیه ۷۰۰ میلیون دلار، ‌به این نتیجه رسیدند که کمک‌های مالی و فنی برای کاهش خطر بلایای طبیعی در کشورهای در حال توسعه را تسریع ببخشند. آن‌ها با تعیین یک «هدف کمی جمعی جدید در تأمین مالی آب و هوا» در سال ۲۰۲۴ و با در نظر گرفتن نیازها و اولویت‌های کشورهای در حال توسعه، مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار در سال را مبنا قرار دادند و روند تخصیص آن ‌جهت طراحی و اجرای برنامه‌های آتی آب و هوایی ملی را تا سال ۲۰۲۵ ضمانت کردند. در واقع، طرفین در مورد اهداف هدف جهانی سازگاری (GGA) و چارچوب آن توافق کردند که جهان باید به کجا برسد تا بتواند در برابر تأثیرات تغییر آب و هوا مقاوم باشد و تلاش‌های کشورها چگونه می‌تواند منعکس‌کننده اجماع جهانی در مورد اهداف سازگاری و نیازمندِ به حمایت مالی، فناوری و ظرفیت‌سازی باشد.

دنیای بی‌کربن

اما فراتر از بخش رسمی کنفرانس، بخش غیر‌رسمی و سبزِ کاپ ۲۸ نیز بستری برای نمایش راه‌حل‌ها و مسیرهای جامعه جهانی و جامعه مدنی بود. «منطقه سبز» که توسط کشور میزبان و امسال توسط امارات متحده عربی مدیریت شد، فضایی را برای نمایندگان، صاحبان کسب‌ و کار، تصمیم‌گیران منطقه‌ای/‌محلی و بسیاری دیگر از بازیگران جامعه مدنی با هدف بحث، ارائه و تبادل ایده‌ها در قالب یک شبکه منسجم به وجود آورد و در قالب برنامه‌هایی چون سخنرانی و نمایشگاه‌ها، بر پروژه «‌صفر خالص؛ جذب ۱۰۰ درصدی کربن تا سال ۲۰۵۰»‌ و «اقتصاد کم‌کربن» به عنوان رویکردی نوین در حوزه «توسعه پایدار» تمرکز داشت. اقتصاد کم‌کربن (LCE)، اقتصاد سوخت فسیلی کم (LFFE) یا اقتصاد بدون کربن، اقتصادی بر پایه منابع انرژی با سطح کربن پایین است که حداقل تولید و انتشار گاز گلخانه‌ای (GHG) در جو، به ویژه دی‌اکسید کربن را دارد. اقتصادی که کاپ ۲۸ تلاش داشت تا با سرعت‌‌بخشی به پیشرفت‌های فناوری و از طریق یک انتقال عملگرایانه جهانی از انرژی فسیلی به انرژی سبز برای اقدامی فراگیر که بازیگران جهانی قولش را در تفاهم‌نامه پاریس به آینده داده بودند، بستر تحقق آن را فراهم آورد که تا حدودی موفق بود. بیش از ۴۰ وزیر در طول ۱۳ روزِ این رویداد جهانی، درباره موضوعاتی مهم با یکدیگر ملاقات و از ابتکارات جدید برای پیشبرد اهداف اعلام‌شده رونمایی کردند. محیط‌زیست و شهرنشینی، محیط‌زیست و حمل‌ونقل، اقدامات اقلیمی در شهرها، ساختمان‌ها و زباله‌ها از جمله‌ موضوعاتی بودند که با مشارکت برنامه سکونتگاه‌های انسانی سازمان ملل متحد (UN-Habitat) و طی چند پنل و نشست مورد بررسی قرار گرفتند.

زباله‌های نقشه‌دار

البته، ابتکار «زباله تا صفر» یکی از جالب‌ترین و مهم‌ترین موضوعاتی بود که در این سلسله نشست‌ها و ملاقات‌ها مطرح شد. زباله تا صفر، یک ائتلاف داوطلبانه متشکل از دولت‌ها در تمامی سطوح، سازمان‌های غیردولتی و بخش خصوصی برای کربن‌زدایی بخش مدیریت زباله و تبدیل زباله به منابع قابل استفاده است. البته، زباله تا صفر را یک ابتکار رسمی در راستای ایده «توسعه پایدار» امارات متحده عربی می‌دانند که از سوی وزارت تغییر آب‌وهوا و محیط زیست امارات متحده عربی (MOCCAE)، شرکت مدیریت پسماند ابوظبی (تادویر) و رولاند برگر با تمرکز بر (‌Waste MAP‌) رهبری می‌شود. ‌Waste MAP‌، اولین پلتفرم جهانی است که از نظارت ماهواره‌ای برای ردیابی و اندازه‌گیری میزان انتشار گاز متان ناشی از زباله‌ها استفاده می‌کند. ایده‌ای که به‌وسیله مرکز جهانی متان، بنیاد محیط‌زیست گوگل، موسسه کوه‌های راکی، نیروی ویژه هوای پاک (CATF) و موسسه محیط‌زیست هلند توسعه یافته است و برای تحقیقات فضایی (SRON /GHGSat‌‌) و نقشه‌برداری کربن جهانی هم استفاده می‌شود. مضاف بر این‌که، دولت‌های محلی و سازمان‌های غیردولتی می‌توانند از این پلتفرم که قرار است در ۲۰ کلان‌شهر جهان ـ که در مجموع خانه بیش از ۱۰۰ میلیون نفر است ـ برای شناسایی و کاهش انتشار گاز متان (قبل از اینکه به حد خطرناک برسد) بهره ببرند. کمااینکه، پروژه بازسازی نسل (۲۰۲۵-۲۰۲۳)‌ هم با هدایت موافقت‌نامه پاریس و در چهارچوب جهانی تنوع زیستی، از دیگر نوآوری‌های شاخص و مشابه با این حوزه است که اینک در قالب پروژه‌های آزمایشی از تسریع بازسازی اکوسیستم شهری و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در هشت شهر جهان : دوآلا (کامرون)؛ داکار-فلات و تیس (سنگال)؛ کوئزون (فیلیپین)؛ کوچی (هند)؛ سراجگانج (بنگلادش)؛ سامبورندون (اکوادور)؛ مکزیکو‌سیتی (مکزیک)؛ و مانائوس (برزیل) حمایت می‌کند. حمایتی که اقتصاددانان محیط‌زیست آن را در طول برگزاری کاپ ۲۸، «نگاه به آینده» نامیده‌ و اظهار امیدواری کرده‌اند که نتایج آن، اهداف جدیدِ مبتنی بر هوش مصنوعی را برای توسعه پایدار و اقتصاد سبز در کاپ نهم و دهم، تثبیت کند چرا که جهان، سال‌های بحرانی را از حیث تغییرات اقلیمی و آب و هوا در پیش رو دارد.

پارادوکس اضطراری

طبق مذاکرات «‌چارچوب شفافیت افزایش یافته» در «اکسپوسیتی» دوبی، اقتصاددانان معتقدند، دوره‌های بعدی این کاپ به میزبانی آذربایجان در نوامبر ۲۰۲۴ و برزیل در نوامبر ۲۰۲۵، به دلیل تغییرات جدی آب و هوایی در دو سال آینده، می‌تواند عملاً مذاکره بر سر جبران بحران‌ها باشد. بر همین مبنا، در کاپ بیست و نهم، دولت‌ها باید یک هدف مالی جدید برای آب و هوا ایجاد کنند به نحوی که منعکس‌کننده مقیاس و فوریت چالش‌های آب و هوایی باشد و در کاپ‌۳۰، با کمک‌های جدید تعیین‌شده در سطح ملی به این آمادگی اقتصادی رسیده باشند که خسارات ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صورت جامع پوشش دهند و کاملاً با محدودیت دمایی ۱٫۵ درجه سانتیگراد هماهنگ شده باشند. چرا که جهان همان‌گونه که سلطان الجابر، رئیس کاپ بیست و هشتم مدعی شد، «باید به دنبال راهی جدید برای نجات باشد تا بتواند بقاء آینده را برای نسل‌های بعدی تضمین کند». هشداری که اعلام آن از سوی مدیر شرکت ملی نفت ابوظبی اگرچه خودش یک پارادوکس محرز است اما با نادیده گرفتن این‌که، امارات عضو اوپک، یکی از ۱۰ تولیدکنندگان بزرگ نفتِ جهان و از کشورهای رتبه‌دار در انتشار آلاینده‌های ناشی از نفت است، می‌تواند یک هشدار جدی برای جهان باشد و ما را بالاخره در پایان‌دهی به عصر سوخت‌های فسیلی و پذیرش سیگنال‌ انرژی‌های تجدیدپذیر، به صورت واقعی به یک توافق و اجماع همگانی برساند.

جهت سفارش چاپ لطفا با ما تماس بگیرید
۰۳۱۳۸۱۰۸