درگذشته های نه چندان دور، خشکبار صادراتی ایران شامل ده قلم کالا مانند پسته، فندق، بادام، مغز هسته، خرما، کشمش، انجیر خشک، برگه زردآلو، قیسی و گردو میشد اما هم اکنون تنها ۴ قلم از خشکبار کشورمان شامل پسته، خرما، کشمش و انجیر خشک جنبه صادراتی خود را حفظ کرده است و مابقی اقلام خشکبار به دلیل افزایش جمعیت کشور جنبه خودمصرفی پیدا کرده و حجم صادارت آن بسیار کم شده است. به طور کلی در ۵۰ سال اخیر، خشکبار همواره یکی از سه کالای صادراتی کشورمان و در زمره صادرات غیرنفتی بوده است. حتی پس از پیروزی انقلاب که صادرات غیرنفتی تنوع زیادی یافت، باز هم خشکبار جایگاه خود را حفظ کرد و چهار قلم ذکر شده یعنی پسته، خرما، کشمش و انجیر خشک همچنان در صدر صادرات غیرنفتی کشورمان قرار دارند. به طور کلی در سالهای اخیر صادرات خشکبار به لحاظ ارزش در مرز یک میلیارد دلار بوده است.
از جمله موارد اهمیت بسته بندی خصوصا بسته بندی صادراتی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد :
۱٫ ارزش افزوده ایجاد میکند
۲٫ به خریدار پرستیژ میدهد
۳٫ گروه مورد نظر را عوض میکند
۴٫ قیمت تمام شده را پایین میآورد
به دلایل ذیل بستهبندی صادراتی نسبت به بستهبندی داخلی باید با دقت بیشتری طراحی و اجرا شود :
ـ دورتر بودن مقصد
ـ تعداد دفعات جابجائی کالا
ـ رقابت بیشتر
بنابراین در بستهبندی صادراتی بطور خلاصه لازم است موارد زیر مراعات گردد:
۱ـ تطابق با استانداردها، مقررات و قوانین کشور مورد نظر باشد،
۲ـ جلب توجه خریدار احتمالی و ترغیب وی به منظور خرید،
۳ـ متناسب با نیازها و خواستهای بازار مورد نظر باشد،
۴ـ توان حفاظت از ویژگیهای کالای درون بستهبندی داشته باشد ( طعم، رنگ، مزه، بو و …).
نکاتی را که بایستی بطور اصولی وکلی در مورد بستهبندی و طراحی آن رعایت میکینم ( از دیدگاه مصرف کننده)
۱ـ بستهبندی باید به خریدار اطلاع دهد
۲ـ نوع و جنس ماده اولیه بستهبندی ازنظر بهداشتی وایمنی مناسب انتخاب شده باشد وسلامتی در مورد مصرف را تضمین نماید
۳ـ بستهبندی باید مشتری را جلب کند و جذابیت داشته باشد
۴ـ بستهبندی باشد شخصیت و شأن مشتری را حفظ نماید و به مصرف کننده احترام بگذارد
۵ـ باید فرهنگ ارزشها را در کشور هدف در نظر داشته باشد
۶ـ باید از فرهنگی که برای مردم لذت بخش است استفاده کنیم
۷ـ هزینه مواد اولیه بستهبندی نباید آنچنان سنگین باشد که بهای فروش کالا را نسبت به کالاهای مشابه غیرقابل رقابت سازد
۸ـ بستهبندی باید به طریقی طراحی شود که دسترسی به کالا راحت باشد
۹ـ بستهبندی باید مطابق بااستانداردها، مقررات وقوانین کشور و بازار مورد نظر باشد
۱۰ـ بستهبندی بایستی براحتی قابل حمل باشد
۱۱ـ بستهبندی نباید به خود کالا لطمه بزند
۱۲ـ ترکیب صفات ظاهری بسته، تداعی کننده مشابهت و تلقین کننده کیفیت برتر باشد
۱۳ـ رنگ آمیزی، اشکال، خطوط و رنگ و طرح مبین خواص کالا باشد
۱۴ـ مواد مصرفی در بستهبندی قابل بازیافت باشند
۱۵ـ مواد مصرفی در بستهبندی تولید آشغال نکند و به محیط زیست لطمه نزند
۱۶ـ بستهبندی باید طوری باشد که قابلیت هدیه دادن را داشته باشد
۱۷ـ بستهبندی باید با شرایط آب و هوایی کشور و موردنظر همگونی و هماهنگی داشته باشد
۱۸ـ بستهبندی بایستی با ساختار بازار خرده فروشی تناسب داشته باشد
۱۹ـ سطح درآمد ملی و قدرت خرید مشتریان در نظر گرفته شود
۲۰ـ فرهنگ و سلیقه وعادات خریداران در نظر گرفته شود
۲۱ـ جایگاه کالا یا خدمات در الگوی مصرف کشور هدف موردنظر قرار گیرد
۲۲ـ آحاد و اوزان کشور هدف بررسی گردد
یکی از مولفه های مهم و تعیینکننده در پیشرفت کشورهای توسعه یافته جهان و توفیق آنها در افزایش روزافزون تولیدات و تصاحب بازارهای جهانی، بسته بندی استندرد و ارائه تولیدات در پوشش بسیار زیبا و مناسب است. فرهنگ بسته بندی محصولات و تولیدات، برای ارائه و فروش در بازارهای مختلف جهان، موردی است که در سال های اخیر، جایگاه ویژه ای را کسب کرده است و به عاملی مهم در میزان فروش یک واحد تولیدی تبدیل شده است. هر قدر بسته بندی یک محصول، زیبا، مناسب، در برگیرنده مشخصات و معرف محصول و مهم این که مطابق با جنبهها و خصوصیات روانشناختی خریداران باشد، به همان اندازه، از بازار و فروش خوبی برخوردار خواهد بود.
این امر تا آن جا اهمیت دارد که در بسیاری از موارد بسته بندی زیبا و مناسب محصول، خریداران را مجذوب خود کرده و به مقیاس زیادی مسئله کیفیت را تحت الشعاع قرار می دهد. در این صورت است که خریدار به راحتی از کالای با بسته بندی ساده و یا نامناسب می گذرد و محصولی را می خرد که از پوشش یا بستهبندی زیباتری برخوردار باشد، هر چند که از لحاظ کیفیت پایین تر از اجناس دیگر باشد.
در یک کلام، می توان چنین گفت که عامل اساسی در جهت فروش هر چه بیشتر اجناس و کالاهای تولیدی واحدها و فابریکه ها، ایجاد و پیدایش اشکال و روش هایی خاص، جدید و جذاب در ارائه آن محصولات به مصرف کنندگان است. حال ببینیم که صنعت بسته بندی، در راستای تحقق اهداف اقتصادی و تولیدی کشورمان، چه نقشی را می تواند ایفا نماید. کشورمان همواره در تلاش است تا تفاوت بسیار و فاحش بین میزان واردات و صادرات خود را کم کند و تولیدات خود را به منظور رفع نیازهای داخلی و فروش در بازارهای خارجی، افزایش دهد. اما همان طور که گفته شد، افزایش تولیدات و فروش آنها در بازارهای جهانی، مستلزم این است که ما صنعت مدرن بسته بندی را وارد کشور کنیم و در تمام زمینه های تولیدی از آن استفاده نماییم.
چنان که می بینیم، میزان صادرات مان به میزان زیادی به نسبت نبود همین صنعت بسته بندی، بسیار ناچیز است و بسیاری اوقات، از محصولات و تولیدات ایرانی به خاطر فقدان بسته بندی و پوشش مناسب، سوءاستفاده صورت گرفته و به نام دیگر کشورها، صادر می شوند. به طور مثال، از بخش زراعت و محصولات زراعتی یاد می کنیم. متأسفانه اکثر محصولات زراعتی ایران، اعم از میوه های خشک و تازه و انواع سبزیجات، به علت نداشتن بسته بندی مناسب و استاندارد، علیرغم دارا بودن کیفیتی عالی، با قیمت بسیار نازل به کشورهای دیگر منتقل شده و پس از پروسس و بسته بندی بسیار شیک و مدرن، به نام آن کشورها به ممالک دیگر به خصوص اروپا و آمریکا صادر می شوند. و در حالی که محصول ایرانی است، سود اصلی را کشورهای دیگر می برند. البته باید اذعان کرد که سکتور زراعت و محصولات زراعی تنها یکی از مواردی است که بر اثر نبود صنعت بسته بندی، زیان های فراوان دیده است.