صنعت شیرینی و شکلات یکی از پویاترین بخشهای صنایع غذایی جهان است که سالانه میلیاردها دلار درآمد ایجاد میکند. این صنعت نه تنها به دلیل تنوع محصولاتش، بلکه به خاطر رقابت شدید در جذب مصرفکنندگان، به شدت به بستهبندی خلاقانه وابسته است. در این میان، فناوری«IML» بهعنوان یک نوآوری شاخص در صنعت بستهبندی تحولسازِ بزرگی بوده است. ظروف«IML»، اینک، به دلیل کیفیت بالای چاپ، دوام و انعطافپذیری در طراحی، جایگاه ویژهای در بستهبندی شیرینی و شکلات پیدا کردهاند. با ابتناء به این جایگاه، تلاش کردهایم، در آستانه فرا رسیدن نوروز ۱۴۰۴، یک بررسی جامع پیرامون نقش ظروف و لیبلهای«IML» از صنعت شیرینی و شکلات داشته باشیم. این مقاله بر مبنای تحلیل ۳۵۸ صفحه از جدیدترین گزارشهای تحقیقات بازار موسسات و شرکتهای «Straits Research» ،«Plastics Europe»، «Euromonitor International» و انجمن تخصصی «Food Packaging Forum» که در اواخر سال ۲۰۲۴، منتشر شدهاند، تلاش دارد با تکیه بر دادههای بهروز و مثالهای واقعی، دیدگاهی روشن و کاربردی را به تولیدکنندگان، محققان و فعالان این صنعت در ایران ارائه دهد.
فناوری«IML»، در ابتدای دهه ۱۹۷۰ میلادی بهعنوان یک روش نوین بستهبندی معرفی شد. این فناوری ابتدا در صنایع غیرغذایی و ظروف پلاستیکی ساده به کار گرفته میشد، اما با پیشرفت تکنولوژی چاپ و مواد پلیمری، بهتدریج وارد صنعت مواد غذایی شد. به نحوی که در اواخر دهه ۱۹۹۰، استفاده از «IML»، در بستهبندی محصولات غذایی، از جمله شیرینی و شکلات، به دلیل نیاز به لیبلهای مقاوم و باکیفیت، سرعت گرفت. البته در صنعت شیرینی و شکلات، تکامل «IML»، با افزایش تقاضا برای بستهبندیهای جذابتر و کارآمدتر همراه بود. به عنوان مثال، در دهه ۲۰۰۰، برندهای بزرگی مانند «Lindt» سوئیسی و «Godiva» آمریکایی شروع به استفاده از این فناوری برای بستهبندی شکلاتهای لوکس خود کردند که این حرکت نه تنها به بهبود کیفیت بستهبندی کمک کرد، بلکه بهعنوان یک ابزار بازاریابی، جایگاه این برندها را در بازارهای جهانی ارتقاء بخشید و پیشدرآمد توسعه «IML» در صنایع شیرینی و شکلات شد. به نحوی که، امروزه «IML» به یکی از استانداردهای بستهبندی این صنعت تبدیل شده است. طبق گزارش مؤسسه «Straits Research» در سال ۲۰۲۴، بازار جهانی آیامال با نرخ رشد مرکب سالیانه ۶.۸ درصد، هموراه رو به توسعه بوده است و صنعت شیرینی و شکلات یکی از بزرگترین مصرفکنندگان این فناوری محسوب میشوند که این رشد نشانگر پیشرفت در مواد اولیه سالمتر، ماشینآلات تولید مدرنتر و تقاضای بالای مصرفکنندگان برای بستهبندیهای باکیفیت و پایدار است. البته علل استفاده از ظروف و لیبلهای«IML» در این صنعت فقط این سه معیار نامبرده نیست.
در صنعت شیرینی و شکلات، بستهبندی نه تنها وظیفه حفاظت از محصول را بر عهده دارد، بلکه نقش مهمی در جذابیت بصری و ایمنی آن ایفا میکند. ظروف و لیبلهای«IML»، با ایجاد یک لایه محافظتی یکپارچه، مقاومت محصول در برابر عوامل محیطی مانند رطوبت، اکسیژن و نور را بالا میبرند که این ویژگی برای حفظ کیفیت و افزایش ماندگاری شیرینی و شکلات که به شدت به شرایط نگهداری حساس هستند، ضروری است. از طرفی، ظروف و لیبلهای«IML»، به دلیل یکپارچگی لیبل با بدنه ظرف، خطر آلودگی یا دستکاری را کاهش میدهند؛ که این ویژگی برای محصولاتی که مستقیماً مصرف میشوند و بعضا فاقد مواد نگهدارنده هستند، حیاتی است. مضاف بر این، مواد بهکاررفته در این ظروف با استانداردهای ایمنی غذایی جهانی سازگار است و از سلامت مصرفکنندگان محافظت میکنند. کمااینکه، صنعت شیرینی و شکلات به دلیل تنوع محصولات (از شکلاتهای تختهای و آبنبات گرفته تا کیکها و شیرینیهای تازه) نیازمند بستهبندیهایی است که از منظر بصری، مصرفکننده را جذب کنند. ظروف«IML»، با ادغام لیبل در فرآیند تولید، این امکان را فراهم میکنند که بستهبندی نه تنها بهعنوان محافظ محصول عمل کند، بلکه به ابزاری قدرتمند برای برندسازی و بازاریابی تبدیل شود. از همینرو، طبق گزارش مؤسسه«Straits Research» در سال ۲۰۲۴، بازار جهانی آیامال با نرخ رشد مرکب سالیانه ۶.۸ درصد، در بستهبندی مواد غذایی مواجه شد که بخش قابلتوجهی از این رشد به صنایع شیرینی و شکلات اختصاص داشت و بیشک، یکی از دلایل اصلی این اقبال، توانایی فعالان صنعت چاپ لیبلهای«IML»، در ارائه طرحهای گرافیکی با رزولوشن بالا و رنگهای زنده بوده است. گرافیک خلاقانه، رنگهای جذاب و کیفیت چاپ بالای محصولات دارای لیبلهای«IML» در قفسههای فروشگاهها، به گونهای توجه مصرفکنندگان را طی سالهای اخیر به خود جلب کرده است که حتی برندهای مطرح جهانی مانند«Ferrero» ایتالیایی و«Nestlé» سوئیسی از این فناوری برای بستهبندی محصولاتی نظیر شکلاتهای پرالین استفاده کردهاند و نتایج تحلیل ۲۰۲۴«Euromonitor International» نشانگر افزایش ۱۲درصدی فروش آنها در بازارهای رقابتی است و اثبات میکند «IML»، نه تنها یک ابزار بستهبندی، بلکه بخشی از استراتژی تجربه مشتری در این صنعت است.
در صنعت شیرینی و شکلات، تصمیم خرید اغلب در لحظه و تحت تأثیر ظاهر محصول صورت میگیرد. پژوهشهای اخیر در حوزه روانشناسی مصرفکننده، مانند مطالعه انجامشده توسط محققان مجله فناوری و تحقیقات بستهبندی«Journal of Packaging Technology and Research» در سال ۲۰۲۳، نشان میدهد که بستهبندی با کیفیت بالا و طراحی جذاب میتواند تا ۳۰ درصد احتمال خرید«ناگهانی» را افزایش دهد و ظروف«IML»، با امکان چاپ ۳۶۰ درجه و پوشش کامل سطح ظرف، این فرصت را به تولیدکنندگان میدهند تا پیام برند خود را بهصورت یکپارچه و بدون محدودیتهای روشهای سنتی چاپ لیبل به مصرفکننده نهایی منتقل کنند. بهعنوان مثال، در بستهبندی شکلاتهای لوکس، استفاده از لیبلهای«IML» با افکتهای متنوع، حس لوکسبودن را به مصرفکننده القا میکند. این ویژگی بهویژه در بازارهای صادراتی، که رقابت بر سر تمایز بصری بالاست، اهمیت بیشتری پیدا میکند. دادههای آماری ۲۰۲۵«Packaging World» گواه آن است که ۶۵ درصد از تولیدکنندگان شیرینی و شکلات در اروپا، «IML» را بهعنوان گزینه اصلی برای بستهبندی محصولات صادراتی خود انتخاب کردهاند، زیرا این فناوری امکان تطبیق با استانداردهای سختگیرانه بازارهای بینالمللی را فراهم میکند. علاوه بر این، قابلیت درج اطلاعات دقیق محصول (مانند ترکیبات، ارزش غذایی و تاریخ انقضا) بهصورت خوانا و مقاوم در برابر سایش، اعتماد مصرفکننده را افزایش میدهد که این موضوع در محصولاتی مانند شکلاتهای بدون شکر یا شیرینیهای ارگانیک، که مخاطبان خاص و حساس به اطلاعات دارند، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
اما یکی از موضوعات مهم دیگر در صنعت بستهبندی، پایداری زیستمحیطی است که در سالهای اخیر به دغدغه اصلی تولیدکنندگان و مصرفکنندگان تبدیل شده است. ظروف«IML» که اغلب از «PP» ساخته میشوند، به دلیل یکپارچگی لیبل و ظرف، فرآیند بازیافت را سادهتر میکنند، زیرا نیازی به جداسازی لیبل از بدنه نیست. بر اساس گزارش۲۰۲۴ مرکز «Packaging World»، نرخ بازیافت ظروف و لیبلهای«IML» در مقایسه با بستهبندیهای سنتی، تا ۲۰ درصد بالاتر است و این مزیت در صنعت شیرینی و شکلات، که حجم بالایی از بستهبندیهای کوچک را تولید میکند، میتواند تأثیر قابلتوجهی بر کاهش ضایعات داشته باشد. با این حال، چالشهایی نیز وجود دارد که مطالعات، خبر از راهکارهایی برای حل آنها میدهند. مطالعه سازمان زیستمحیطی«Sustainable Packaging Coalition» نشان میدهد، تولید مواد زیستتخریبپذیر در سازگاری با فناوری«IML» امیدبخش بوده است و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۷، مواد پایدار به بازار تجاری برسند و این نوآوری نقطه عطفی برای استفاده پایدارتر از آیامال در بستهبندی شیرینی و شکلات باشد. البته علاوه بر پایداری، یکی از مزیتهای کلیدی آیامال در صنعت شیرینی و شکلات، افزایش کارایی خط تولید است. از آنجایی که چاپ لیبل همزمان با تولید ظرف انجام میشود، نیاز به تجهیزات اضافی برای نصب یا فرآیندهای پستولید نیست، به گونهای که مطابق با دادههای اخیر «Packaging Strategies»، این ویژگی میتواند هزینههای تولید را تا ۱۵ درصد کاهش دهد، بهویژه در تیراژهای بالا که در این صنعت اهمیت خاصی دارد و تولیدکنندگان شکلاتهای فصلی(مانند بستههای مخصوص عید یا کریسمس) که به سرعت بالا و انعطافپذیری در طراحی نیاز دارند، از این فناوری بهره فراوان بردهاند. اضافه بر آن، ظروف و لیبلهای«IML»، هزینههای حملونقل و انبارداری را کاهش میدهند که این موضوع در زنجیره تأمین شیرینی و شکلات، که اغلب با محصولات حساس به دما و زمان سر و کار دارد، اهمیت دوچندانی پیدا میکند. به واقع شیرینی و شکلات به دلیل ترکیبات حساس خود (مانند چربی، شکر و کاکائو) نیازمند بستهبندیهایی هستند که در برابر رطوبت، گرما و سرما مقاوم باشند و این در حالی است که ظروف و لیبلهای«IML»، با مقاومت بالای لیبل در برابر خراشیدگی، نفوذ آب و تغییرات دمایی حتی در انبارها عملکرد بهتری نسبت به روشهای سنتی دارند. طبق مطالعهی موسسه«Food Packaging Forum»، ظروف و لیبلهای«IML»، در طولانیمدت (بیش از ۶ ماه) نیز کیفیت محصول را تا ۹۵ درصد حفظ میکنند، در حالی که این رقم برای بستهبندیهای سنتی تا ۸۰ درصد کاهش مییابد؛ ویژگی که در محصولاتی مانند شکلاتهای مغزدار که به محافظت بیشتر نیاز دارند، حیاتی است.
از اینرو و طبق مطالعات نامبرده، فناوری«IML» که بهسرعت در حال تکامل است با نوآوریهای اخیر خود افقهای جدیدی را به روی صنعت شیرینی و شکلات گشوده است و لیبلهای آیامال اینک نه تنها میتوانند اطلاعاتی مانند اصالت محصول، شرایط نگهداری یا حتی پیشنهادهای تخفیف را به مصرفکننده ارائه دهند، بلکه بر اساس پیشبینی ۲۰۲۵ شرکت تحقیقاتی«Mintel»، تا پایان دهه جاری، ۳۰ درصد از بستهبندیهای «IML» در صنایع غذایی به فناوریهایی مجهز خواهند شد که زنجیره تامین این صنایع را عمیقا دگرگون میکند. همچنین، توسعه فرآیندهای تولید «کممصرف انرژی» و استفاده از روباتهای پیشرفتهتر در خطوط تولید، هزینهها و اثرات زیستمحیطی را کاهش خواهد تا شرکتهایی مانند «Verstraete IML» در سال آینده میلادی، راهبر کاربرد فناوریهای هوشمند در صنعت شیرینی و شکلات جهان باشند.