صنعت بستهبندی مواد غذایی همواره نیازمند نوآوریهایی بوده است که هم به بهبود کیفیت بستهبندی کمک کند و هم به افزایش جذابیت و کارایی محصولات. یکی از فناوریهایی که در این زمینه تحول عظیمی ایجاد کرده، لیبلگذاری درون قالبی (IML) است. این فناوری نه تنها طراحی و تولید بستهبندیهای مواد غذایی را تسهیل میکند، بلکه مزایای گستردهای نیز برای تولیدکنندگان و مصرفکنندگان به همراه دارد که در این مقاله، به بررسی نقش لیبلهای IML در صنعت مواد غذایی پرداخته و مزایا، تاثیرات اقتصادی و زیستمحیطی آن را بررسی کردهایم.
صحنه جهانی غذا در معرض مشکلاتی عمیق و ناشی از عوامل پیچیدهای است که شامل رشد جمعیت، تغییرات آب و هوا، بحرانهای متعدد (مانند جنگها و درگیریهای ژئوپلیتیکی) و ترجیحات در حال تکامل مصرفکننده میشود. برای مثال، پیشبینی میشود جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹٫۷ میلیارد نفر برسد که این افزایش سریع تقاضای جهانی غذا با رشد شهرنشینی، افزایش اثرات زیستمحیطی و گسترش کشاورزی همراه است و پایداری و انعطافپذیری سیستمهای غذایی را ضروری می کند. از سویی، در این عصر چالشها و فرصتها، بحثها پیرامون آینده غذا هم در جامعه علمی و هم در جوامع تولیدی، بالا گرفته است. بنابراین، بهینهسازی تولید از طریق افزایش بازدهی در زمینههایی که عملکرد ضعیفی دارند، افزایش کارایی محصول، تشویق به تغییر رژیم غذایی و به حداقل رساندن هدر رفت مواد غذایی، در عین کاهش اثرات زیستمحیطی، حیاتی شده است. به همین ترتیب، بخش غذا به تحولاتی نیاز دارد که با تغییرات حاصل از سوختهای فسیلی به محصولات مبتنی بر زیستِ سالم، دیجیتالیسازی، فناوریهای حاصل از انقلاب صنعتی چهارم در لجستیک غذا و ارزشگذاری منابع زیستی همسو باشد. مضاف بر آن، اولویتها و سیاستهای دولتی نیز باید شامل شیوههای آگرواکولوژیک، ایمنی غذا و قابلیت ردیابی دیجیتال باشد و زنجیرههای تأمین کوتاهتر، با رویکردهایی که نحوه مصرف غذا را بازتعریف میکنند، نقش محوری بیابند؛ نقشی که با لیبلهای IML میتواند واقعیتر شود و قابلیت تحقق بیشتری بیابد.
بستهبندی یکی از عوامل کلیدی در جذب مشتری است و طبق آمار ۷۹درصد از مصرفکنندگان از جذابیت محصول بهویژه در صنایع مواد غذایی لذت میبرند«Finances Online». علاوه بر آن، به استناد مطالعات Edlong و New Food از هر پنج مصرفکننده در سراسر جهان، سه مصرفکننده معادل۶۰ درصد از مصرفکنندگان، علاقهمند هستند تا اطلاعات بیشتری در مورد نحوه تولید غذایشان و اینکه از کجا میآید، داشته باشند. کمااینکه اکثریت قریب به اتفاق (۷۴درصد) از آنها، انتظار دارند، لیبلها شفاف(حاوی اطلاعات مواد غذایی) باشند تا بتوانند تصمیمات آگاهانهتری بگیرند. این در حالی است که لیبلهای IML از کیفیت چاپ بسیار بالا و تنوع رنگ برخوردارند که امکان طراحیهای بسیار زیبا و چشمنواز را فراهم میکند و این جذابیت بصری میتواند باعث متمایز شدن محصول از رقبا در قفسههای فروشگاهها شود. همچنین، این لیبلها با توجه به چرخش ۳۶۰درجهای دور محصول، میتوانند اطلاعات مرتبط با ارزش غذایی محصول را به صورت شفاف در اختیار مصرفکنندگان قرار دهند تا آنها بتوانند بر اساس نیاز خود دست به انتخاب و خرید بزنند.
علاوه بر شفافیت و جذابیت بصری، بستهبندی مواد غذایی باید مقاومت بالایی در برابر عوامل محیطی مانند رطوبت، گرما و ضربه داشته باشد که لیبلهای IMLبه دلیل یکپارچگی با بدنه ظرف، بسیار مقاومتر از لیبلهای سنتی هستند. آنها بهراحتی جدا نمیشوند، رنگشان محو نمیشود و در یخچال و فریزر بهخوبی دوام میآورند. کمااینکه لیبلهای IML بهدلیل یکپارچگی با بستهبندی، هیچ لایهای از چسب یا مواد شیمیایی اضافی را به محصول اضافه نمیکنند. این لیبلها از مواد اولیه مناسب و مجاز برای تماس با مواد غذایی ساخته میشوند که خطرات سلامتی برای مصرفکننده را به حداقل میرسانند. البته نه تنها خطرات که هزینهها را هم به حداقل رسانده و کاهش میدهند. لیبلهای IML به دلیل حذف مراحل اضافی چسباندن لیبل، دوام بالاتر و حذف بستهبندیهای آسیبدیده، هزینههای مازاد را بهطور قابل توجهی کم میکنند.
از سویی دیگر، اینک پیشرفتهای مورد انتظار در سیاستهای غذایی شامل تمرکز قویتر بر پایداری و اثرات زیستمحیطی، با مقرراتی است که شیوههای سازگار با محیط زیست را ترویج میکنند و ضایعات مواد غذایی را کاهش میدهند. در کنار آن، سیاستهای بهداشتی ممکن است فرمول محصولات را برای کاهش نمک، شکر و چربیهای ناسالم و ترویج رژیمهای غذایی سالمتر تغییر دهد و در عینحال با افزایش اقدامات ایمنی مواد غذایی و اطمینان از برچسبگذاری شفاف، به توانمندسازی مصرفکنندگان در انتخابهای آگاهانه محصول کمک کند، اما انعطافپذیری زنجیره تامین را نیز بر مبنای تصمیمگیری مشتریمحور بهبود میبخشد و مزیت رقابتی در طول نوسانات تقاضا را فراهم میکند؛ موضوعی که با توجه به افزایش آگاهی عمومی در مورد محیطزیست و تأثیرات بستهبندیهای پلاستیکی، تولیدکنندگان را به جستجوی راهکارهای سبزتر میکشاند. راهکارهایی مانند استفاده از لیبلهای IML که طبق یافتههای Industry Select و Food Engineering از چندین جهت عامل کاهش اثرات منفی محیطزیستی و افزایش امنیت غذایی هستند. مستند به دادههای پژوهشی، بستهبندی با فناوری IML به دلیل دوام بیشتر و عدم نیاز به تعویض مکرر، اکنون باعث کاهش میزان زبالههای پلاستیکی شده است. همچنین، طبق تحقیقات فینات، ۹۷ درصد فعالان این صنعت برای دستیابی به «اقتصاد چرخشی» و «بازیافت لیبل» در حال تلاش مستمر هستند و بعضا موفق هم بودهاند. برای نمونه، با همکاری ۴۵ شرکت از زنجیره تأمین لیبل جهان، تاکنون۱۶٫۲۸ تن زباله لیبل در قالب «برنامه جهانی پایداری زباله لیبل»، به سوخت تجدیدپذیر تبدیل شده است تا تولیدکنندگان بتوانند از ۲۵۰ هزار کیلووات ساعت برق حاصل از آن در چرخه تولید خود استفاده کنند.
اما مهمتر از تمامی مزایا و قابلیتهای نامبرده، لیبلهای IML از جنبههای مختلف به اقتصاد صنعت مواد غذایی نیز کمک میکنند. به دلیل کاهش نیاز به تجهیزات جداگانه برای چسباندن لیبل، تولیدکنندگان مواد غذایی میتوانند اینک هزینههای سرمایهگذاری و عملیاتی خود را کاهش دهند. همچنین، دوام بالای لیبلهای IML به کاهش هزینههای مرتبط با بستهبندیهای آسیبدیده و مرجوعی کمک میکند. اضافه بر آن، محصولات با بستهبندیهای جذابتر و مقاومتر ارزش بیشتری در بازار دارند ولیبلهای IML به تولیدکنندگان مواد غذایی این امکان را دادهاند تا بستهبندیهایی داشته باشند که به ارتقای تصویر برند و افزایش فروش آنها کمک میکند. همچنین، به دلیل کاهش مراحل اضافی، تولیدکنندگان میتوانند سرعت خطوط تولید خود را افزایش دهند که بهویژه در صنایع مواد غذایی با حجم تولید بالا بسیار حیاتی است چون این افزایش سرعت منجر به افزایش بهرهوری و کاهش هزینههای نیروی کار میشود.