بستهبندی؛ تلفیق کیفیت و جذابیت
مرکب های UV؛ از چالش تا توسعه صنعت چاپ
خرداد 23, 1401
اعلام نتایج پنجمین دوره انتخابات انجمن ملی صنایع پلیمر ایران
تیر 1, 1401
بستهبندی؛ تلفیق کیفیت و جذابیت
بستهبندی علم، هنر و فناوری محافظت از محصول است، فرآیند‌های متعددی دارد و طیف وسیعی از صنایع را در بر می‌گیرد. فرآورده‌های غذایی، دارو، کالاهای مصرفی، لوازم خانگی، کالاهای صنعتی و حتی محصولات استراتژیک، امروزه نیازمند بسته‌بندی‌های مبتنی بر فناوری هستند و بدون بستهبندی، بازار خود را از دست خواهند داد. یک بستهبندی خوب، علاوه بر کارکرد حفاظت از محصول در برابر عوامل مختلف، باید بتواند با زیبایی درطراحی و خلاقیت در ساختار و فرم خود، هم نقش یک بازاریاب را داشته باشد و مصرف‌کننده را ترغیب به خرید محصول کند و هم مکمل دیگر صنایع شده و به بهبود کسب و کار و چرخه اقتصادی کمک کند؛ موضوعی که در استانداردهای جهانی نیز لحاظ شده و بسیاری از فعالان این صنعت در تلاش‌اند تا خود را با معیارهای جهانی آن تطابق دهند.
بازاریابی آمیخته
بستهبندی، در گذشته و به صورت سنتی، در بر‌گرفتن و محافظت از محصول بوده است. به بیانی دیگر، بستهبندی، سه لایه را در بر بر می‌گرفته است. بستهبندی اولیه، بستهبندی ثانویه و بستهبندی حمل و نقل. به طور مثال در یک خمیردندان، تیوب نگهدارنده خمیردندان، بستهبندی اولیه، جعبه نگهدارنده تیوب، بستهبندی ثانویه و کارتونی که برای حمل و نقل، این جعبه‌ها داخل آن چیده می‌شوند، بستهبندی حمل و نقل نام دارد. اما موضوعی که اینک وجود دارد، این است که در شرایط فعلی، رقابت آن چنان شدت یافته که بستهبندی، مفهومی فراتر از کاربردهای ذکر شده را در بر می‌گیرد.
در واقع امروزه بسته بندی، به عنوان یکی از ابزارهای ارتباطات یکپارچه بازاریابی در نظر گرفته می‌شود. بستهبندی امروزه مانند سایر ابزارهای ارتباطی چون تبلیغات، روابط عمومی و پیشبرد فروش، قادر است با مشتریان ارتباط برقرار کند. از این‌رو، بسته بندی مفهومی فراتر از کاربردهای محافظت و نگهداری محصول را شامل می‌شود. تا بدان‌جا که، برخی از صاحب‌نظران، آن را به عنوان «P» پنجم بازاریابی در نظر می‌گیرند و برخی دیگر بستهبندی را در «P» اول از «P» چهارم، یعنی محصول، دسته‌بندی می‌کنند؛ با این توضیح که چهار«P» اصلی بازاریابی آمیخته شامل محصول، قیمت، توزیع و ترفیع است.
فاکتورهای محافظ
همان‌گونه که توضیح داده شد، بستهبندی در بهترین تعریف، به عنوان یک سیستم هماهنگ توصیف می‌شود که هدف از آن آماده‌سازی کالا جهت حمل و نقل، توزیع، انبار کردن، فروش و مصرف است. در واقع، یک عملیات تجاری پیچیده، پویا و علمی است که در بنیادی‌‌ترین شکل خود، کارکردهای متفاوتی را شامل می‌شود. همچنین نوعی عملکرد خدماتی است که به خودی خود نمی‌‌تواند وجود داشته باشد و به وجود کالا و محصول نیازمند است. از این‌رو،کارکردهای کلی آن عبارتند از:
– محافظت فیزیکی: محصول قرار داده شده درون بسته نیاز به محافظت در برابر سایر عوامل مانند ضربه، لرزش، فشار، حرارت و … دارد و یک بستهبندی محکم، با دوام و ایمن، نگهدارنده مناسبی برای یک محصول است.
– محافظت محیطی: محافظت در برابر عدم ورود اکسیژن، بخار آب، گرد و خاک، اشعه ماورابنفش و…، در بستهبندی اهمیت زیادی دارد. عدم نفوذپذیری بسته، فاکتوری اساسی و مهم در طراحی بستهبندی است. کما اینکه، در بعضی از بسته‌ها از ماده جذب‌کننده‌ی اکسیژن برای کمک به طول عمر بسته و محصول داخل آن استفاده می‌شود و فشار هوای تعدیل شده یا کنترل شده نیز در بعضی از بسته‌های غذایی وجود دارد.
– محافظت شیمیایی: محصول داخل یک بسته ممکن است به علت مجاورت با عوامل آلاینده و شیمیایی، دچار واکنش شده و در طعم، رنگ، بو، مزه و کیفیت دچار تغییر شود و این تغییرات به خراب شدن محصول بیانجامد. این در حالی است که یک بستهبندی با کیفیت و تولید شده با متریال سالم، می‌تواند یک محافظ خوب در برابر سایر عوامل آسیب‌زا باشد.
– اطلاع‌رسانی: هر بستهبندی یک لیبل دارد. لیبل‌ها، نقشی اساسی در اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مصرف‌کننده دارند. یک بستهبندی با کیفیت که با برچسبی شفاف، مقاوم و گیرا، همراه شده است، می‌تواند به وضوح، اطلاعاتی مانند نحوه انبارش و استفاده از محصول، ترابری، بازیافت، جدول ارزش‌های غذایی- دارویی، داده‌های مراقبتی و بهداشتی و … را به مصرف‌کننده نهایی بدهد؛ موضوعی که برای سازمان‌های جهانی چون غذا و دارو یا استاندارد، یک الزام اجتناب‌ناپذیر بوده و برای آن سطوح مختلف تعیین شده است.
– بازاریابی: بستهبندی و لیبل‌ها، می‌توانند توسط بازاریابان برای ترغیب مشتریان بالقوه جهت خرید محصول استفاده شوند. در واقع، بستهبندی یک ابزار مهم در ارتباطات یکپارچه بازاریابی است. طراحیِ جذاب، گیرا و مبتنی بر بافت، رنگ و اشکال مختلف، می‌تواند بی‌شک، مشتری را ترغیب به خرید کرده و چه بسا او را به یک مشتری وفادار به برند یا محصول تبدیل کند.
– سهولت: بسته‌ها باید ویژگی‌هایی را به همراه داشته باشند که باعث سهولت در توزیع، جابه‌جایی، نمایش، باز و بسته‌شدن دوباره و فروش بیشتر شود. برای رسیدن به چنین نتیجه‌ای لازم است، طراح و گرافیست، اهداف و شرایط مشخصی را رعایت کند.
دقت طراح، بسته‌بندی‌های جذاب
نقش بستهبندی در استفاده از کالا، شناخت هویت محصول، شناخت کاربر و بازار مصرف، فرم و استایل بستهبندی، لوگونومیک بودن و مطابقت با ابعاد آنتروپومتریک از اصول اولیه طراحی است. در مرحله گرافیکی، شناختِ نیاز مشتری و کاربر، فرهنگ جامعه‌ای که محصول برای آن جامعه تولید می‌شود، پیام‌رسانی و اطلاع‌رسانی دقیق و گویا، باید مدنظر گرافیست باشد. معمولاً خریدار از نوع فرآورده بستهبندی شده اطلاع کاملی ندارد، از این‌رو یک بستهبندی مناسب، ضمن اینکه باید در کنار فرآورده‌های مشابه جلب توجه کند، باید اطلاعات کافی به مشتری بدهد. چرا که گه‌گاه با بسته‌بندی‌هایی مواجه می‌شویم که معرف کامل محتویات داخل خود نیستند و این عدم تناسب، نتیجه طراحی غلط محصول است. طراح به کمک طراحی دقیق، ضمن اینکه الزاماً فرآورده داخل را محفوظ نگه می‌دارد، اطلاعات کافی را به خریدار منتقل می‌کند.
بستهبندی که فرآورده آن به راحتی از داخل آن خارج شود و پس از مصرف، به راحتی پوشش آن از بین رود یا در شرایط بهتر و مورد مصرف دیگری از آن استفاده شود، می‌تواند وجوه تمایزی در بازار رقبا به وجود آورد. با ایجاد نگرش‌های سمبولیک در بستهبندی محصول، می‌توان اطمینان را در ذهن خریدار بیدار کرد. به منظور ایجاد این گیرایی بصری، ایجاد جذابیت فردی ـ عملکردی نیز الزامی است. جلب توجه غیر‌ارادی محصول از نظر فرم، رنگ و توجه به همجواری بسته‌ها در قفسه فروشگاه‌ها، بهره‌برداری از خطای بصری به منظور بزرگ‌تر نشان دادن بستهبندی، قابل رقابت بودن بستهبندی با نمونه‌های رقبا، حمل و نقل آسان، رعایت استانداردها و قراردادها مطابق با فرهنگ و رفتار جامعه، توجه به گروه سنی مخاطب، طراحی بسته‌های ویژه و ابتکاری برای جلب توجه کودکان، بهره‌برداری از مواد و تکنولوژی جدید، همگی از مواردی است که طراحان و گرافیست‌ها باید آن‌ها را مد نظر قرار دهند و بدان‌ها توجه کنند تا یک بستهبندی مفهوم دلپذیری را نزد مخاطبش ایجاد کند.
